به نقل از «ایران آنلاین»

آیا امکان شنیدن حرفی نو از عاشورا وجود دارد؟

تاریخ انتشار: ۲۷ شهریور ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۵۱۵۴۴۵۹

نشست «گفت وکوی سوگواران عاشورا» در باشگاه اندیشه با حضور اهالی اندیشه برگزار شد. پرسش اساسی این جلسه این بود که آیا همه چیز درباره عاشورا گفته شده؟ یک واقعه تاریخی چقدر می تواند بعد از خود تأثیرگذار باشد؟

گروه اندیشه:

نشست اول از یازدهمین سال برگزاری گفتگوی سوگواران، در باشگاه اندیشه تهران برگزار شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

پرسش اصلی این نشست این بود که آیا امکان طرح پرسش جدید و شنیدن حرفی نو از متن واقعه‌ عاشورا وجود دارد یا خیر؟

اساتید و مهمانان حاضر در جلسه، محسن آرمین، محمدرضا کلاهی، سعید رضوی‌فقیه، حسن محدثی و علی زمانیان در پاسخ به این پرسش و سؤالاتی که در ادامه مطرح شد، مطالبی عنوان کردند.

***

محسن آرمین با بیان اینکه ما در واقعه‌ی عاشورا دچار فقر شدید پژوهش تاریخی هستیم، به گرایش‌های مذهبی و فرقه‌ای در تاریخ‌نگاری اشاره کرد، و لازمه‌ی داشتن یک تحلیل درست از حادثه‌ی تاریخی را آگاهی از شرایط سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی از آن دوران دانست. وی در ادامه فهم یک واقعه‌ی تاریخی را در گرو مواجهه‌ی مسئله‌محور با آن دانست و افق‌های هرمنوتیکی فهم انسان‌ از یک متن را برشمرد.   علی زمانیان برای پاسخ به پرسش اصلی نشست، چهار سطح در نظر گرفت و برای هر کدام پرسشی مطرح کرد؛ سطح توصیفی: آیا چیزی از واقعه‌ی عاشورا باقی مانده که ما از آن مطلع نباشیم؟ سطح تبیینی: آیا کسی می‌تواند علت‌های جدیدی برای واقعه‌ی عاشورا ارائه کند؟ سطح تفسیری: آیا رویکرد جدیدی می‌توان در تفسیر و در فهم عاشورا پیدا کرد؟ سطح تجویزی: آیا ما می‌توانیم از عاشورا درس‌های جدیدی بگیریم؟ آیا می‌توان از عاشورا تجویز جدیدی برای زندگی و بودن استخراج کرد؟ زمانیان معتقد بود در سطح توصیف نمی‌توان توصیف جدیدی ارائه داد؛ اما سه سطح دیگر قابل بحث است و می‌توان تبیین، رویکرد و تجویز جدیدی داشت.   سعید رضوی‌فقیه، برای پاسخ دو پیش‌فرض معرفت‌شناختی عنوان کرد. او گفت اگر روحیه و ذهن پرسش‌گری نداشته باشیم، حتی اگر رگباری از اطلاعات و گزاره‌ها هم بر سر ما ببارد، ما با پرسشی مواجه نخواهیم شد؛ هم‌چنان که تا از طبیعت بازجویی نکنیم، طبیعت هیچ کدام از قواعدش را عرضه نخواهد کرد. او اعتقاد داشت ما باید بتوانیم با متن هر روی‌داد ارتباط برقرار کنیم. اگر ما روحیه پرسش‌گری داشته باشیم، متن هم آمادگی این را داشته باشد که حرفی بزند، اما ما نتوانیم با آن ارتباط برقرار کنیم، باز هم پرسشی در ما برانگیخته نخواهد شد و پاسخی از آن متن به ما داده نخواهد شد. رضوی‌فقیه با نقد سخنان علی زمانیان، معتقد بود هنوز ما یک روایت تاریخی قطعی از حادثه عاشورا نداریم؛ پس حتی در مرحله‌ توصیف هم پرسش‌های جدی هنوز باقی است.   محمدرضا کلاهیْ میان پرسش از عاشورا و پرسش درباره‌ی عاشورا، تفاوت قائل شد. او گفت عاشورا به عنوان یک متن قدسی در جایگاهی قرار دارد که می‌تواند به پرسش‌های ما پاسخ دهد و منجر به دریافت تازه¬ای در ما، به معنی تحول در ایمان شود. اما اگر خودِ پرسش‌گر در مقام محقق به پرسش‌ها جواب بدهد، می‌توان برای واقعه‌ی عاشورا دو معنا در نظر گرفت؛ یکی عاشورا به معنای رخداد تاریخی و دیگری عاشورا به عنوان بخشی از مناسک دینی و آئینی. کلاهی در پایان دین و مناسک دینی را قلمروی معناهای آرمانی دانست، که همراه با تحول معناهای آرمانی، قلمروهای آن هم تغییر می‌کند. وی معتقد بود واقعه‌ی عاشورا دائم در حال تحول و پویایی و سیالیت است، چون آرمان‌های ما در حال تحول است؛ تعبیری که در ادامه توسط حسن محدثی با نقدی جدی مواجهه شد.   حسن محدثی ارائه‌ خود را با این عنوان آغاز کرد: «موانع موضوع‌شدگی تشیع: پرونده مفتوح است.» از نظر محدثی پرونده‌ عاشورا بنا به پنج دلیل مفتوح است و هنوز پژوهش‌‌های تاریخی انتقادی از واقعه‌ عاشورا حتی آغاز هم نشده است. دلایل او به این شرح بود: چون مدام مکاتب تاریخی جدید شکل می‌گیرد؛ همیشه این امکان وجود دارد که داده‌ها و منابع تاریخی جدیدی کشف شود؛ به دلیلِ فرهنگ عاشورایی که ناظر به این رویداد تاریخی است و داده‌های مربوط به این فرهنگ عاشورایی که دچار تحول می‌شود؛ و در فرهنگ عاشورایی، ما همیشه پدیده‌های نوظهور داریم، مانند عزاداری انتقادی یزد در دهه‌ی اخیر. او در ادامه به موانع جدی معرفتی و سیاسی در راه «موضوع‌شدگی تشیع» اشاره کرد و طرح مباحث علمی بی‌طرفانه و بدون جانبداری را بعید دانست. محدثی در نقدش به سخنان محمدرضا کلاهی، تعریف دین به عنوان قلمرو معناهای آرمانی را منشأ پوپولیسم مذهبی و علت بسیاری از موانعی که خودش برشمرد، دانست.   نشست اولِ گفتگوی سوگواران سال ۹۸، در بخش دوم به پرسش‌های حاضرین و پاسخ مهمانان و البته نقادی و گفتگو میان ایشان گذشت. این نشست‌ها تا پایان ماه صفر هر دوشنبه در باشگاه اندیشه برقرار است./ باشگاه اندیشه

 

منبع: ایران آنلاین

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ion.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۵۱۵۴۴۵۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

۴ ویژگی منحصربه‌فرد در کتاب‌های تاریخ شفاهی

  کوتاه درباره تدوین تاریخ شفاهی در مرکز اسناد 
از تاریخ شفاهی تعاریف بسیاری ارائه شده است، اما در یک جمع‏بندی می‏توان گفت تاریخ شفاهی مجموعه تلاش‏هایی است که با بهره‏گیری از فنون و ابزار‏های خاص خود به جمع‏آوری و حفظ داده‏های حاصل از تجارب شخصی افراد و گروه‌های اجتماعی می‏پردازد. این داده‏های تاریخی در یک بستر خاص و پذیرفته‏شده فرهنگی و از تعامل و توافق میان مصاحبه‏شونده ‏و مصاحبه‏گر ‏پرسا در یک گفت‌وگوی طرفینی حاصل می‏گردد؛ بنابراین تاریخ‌ شفاهی‌، تکنیک، روش‌ و شیوه‌ای‌ است‌ که‌ با استفاده‌ از ابزاری‌ چون‌ ضبط‌صوت‌ و دوربین‌ فیلمبرداری‌ (صوت‌وتصویر) خاطرات، مشاهدات‌ و مسموعات‌ عامل‌ هدایت‌کننده، مجری‌ و نقش‌آفرین یا شاهد و حاضر یک‌ صحنه، رویداد و واقعه‌ تاریخی‌ را در قالب‌ کلام‌ و سخن‌ (گفت) ثبت‌ و ضبط‌ می‌نماید.
   
اهداف و رویکردهای تاریخ شفاهی در مرکز اسناد
هدف اصلی تاریخ شفاهی در این مرکز بازآفرینی گذشته نه‌چندان دوراست که تلاش می‌کند با روش‌های دقیق علمی تمام رویداد‏های مختلف و جنبه‏های وقایع دفاع‌مقدس و انقلاب اسلامی را با مراجعه به بایگانی ذهن فعالان و شاهدان عینی آن وقایع دست‌یافتنی نماید؛ بنابراین محقق حوزه تاریخ شفاهی درمرکز ازیک‌سو با واقعه‏ای که متعلق به گذشته است و ازسوی دیگر با نگرش جدیدی که متأثر از مقتضیات زمان حال است، با توصیف،‏ توضیح،‏ تفسیر و تبیین یک واقعه سروکار دارد. این نکته نیز حائز اهمیت است که فلسفه وجودی تاریخ شفاهی در مرکزاسناد و تحقیقات دفاع‌مقدس فقط بازسازی یک رویداد خاص نیست بلکه درآن بازآفرینی احساسات‌وعواطف‌فردی‌وجمعی اهمیت ویژه دارد.برهمین‌اساس تاریخ شفاهی دراین مرکزباچهار ویژگی‌منحصربه‌فرد روندمحوری، سندمحوری،روشمندی وهدفمندی به انجام می‌رسد.به همین دلیل فرماندهان اصلی جنگ و نقش‌آفرینان عرصه پاسداری از انقلاب در طول نزدیک به نیم‌قرن حیات طیبه انقلاب تمایل وصف‌ناپذیری برای حضور در این مرکز و تدوین تاریخ شفاهی‌شان دارند. زیرا حضور محققان زبده و آشنا به زوایای مختلف، وجود گنجینه بی‌بدیل اسنادی و انجام اقدامات با روش علمی و دارای هدف مشخص زمینه را برای بازگو کردن همه موضوعات فراهم می‌کند.نکته مهم این است که برخلاف آنچه در یادداشت آقای علی نورآبادی آمده است، در مرحله گفت‌وگو تمام زوایا، مورد واکاوی قرار گرفته و برای تاریخ کشور ماندگار می‌شود اما در مرحله انتشار، مصالح ملی، حفظ ‌شأن افراد و سازمان‌ها و... مورد توجه است که این مهم از تعهدات حرفه‌ای این موضوع است و آشنایان به امر تاریخ شفاهی به‌خوبی می‌دانند که رعایت پروتکل‌های مصاحبه، انتشار و ... برای طرفین کاملا حرفه‌ای و الزام‌آور است.
   
یادآوری چند نکته:

۱- مرکز اسناد و تحقیقات دفاع‌مقدس با برگزاری هزاران جلسه تاریخ شفاهی مجموعه کتب ثبت تجارب فرماندهان و مدیران جنگ را در قالب تاریخ شفاهی منتشر کرده یا در حال آماده‌سازی برای انتشار است، که امروز به گنجینه‌ای گرانبها و کم‌نظیر برای تاریخ کشور تبدیل شده است.

۲- برگزاری جلسات تاریخ شفاهی در مرکز کاملا حرفه‌ای و با بهره‌گیری از محققان زبده این حوزه، همچنین اسناد مربوطه انجام می‌شود و در مرحله گفت‌وگو هیچ موضوعی از قلم نمی‌افتد.

۳- قالب تاریخ شفاهی مرکز منحصربه‌فرد، مستند و مبتنی بر کارکردهای انقلاب اسلامی است.

۴- توجه دائمی به رسالت اصلی مرکز، استفاده از دانش متراکم و تجارب ذی‌قیمت محققان کارآزموده تاریخ شفاهی مرکز را در زمره یکی از دقیق‌ترین مجموعه‌های تحقیق و مطالعه در حوزه تاریخ قرار داده است.

۵- انتظار این است دوستانی که اطلاع کافی از روندها ندارند یا از تخصص لازم برخوردار نیستند، نسبت به اظهارنظرها تأمل داشته باشند و صرفا به یادداشت‌های حاشیه‌دار برای دیده‌شدن روی نیاورند.